Dân gian quan niệm rằng, ma không có cơ thể sống như con người. Tuy
nhiên, đã có không ít nhà khoa học tuyên bố đã nhìn thấy, thậm chí công
bố cả ảnh ma mà họ chụp được.
Ma là một từ rất thông dụng có mặt trong hầu hết các ngôn ngữ trên thế
giới và trong nhiều loại hình nghệ thuật như điện ảnh, văn học, hội
họa. Nhưng ma là gì không ai biết rõ, và giáp mặt với ma lại càng hy
hữu.
Quan niệm về ma thường phụ thuộc vào từng tôn giáo, chủng tộc, và từng
người. Có lẽ vì thế mà rất nhiều loại ma được mô tả qua tư liệu. Ma
phương Tây được quan niệm là những linh hồn người chết không muốn an
nghỉ mà lang thang ở thế gian. Người ta cho rằng những hồn ma này chưa
thể “thác” được vì còn những công việc dang dở chưa hoàn thành, cũng có
thể là nạn nhân của một sự oan khuất nào đó chưa được giải nên nán lại
để tìm kiếm công lý hoặc trả thù. Đôi khi những con ma là kẻ phạm nhiều
tội ác tày trời, để tránh bị trừng trị dưới địa ngục đã “lưu vong” nơi
trần thế.
Những bóng ma thường được mô tả có hình dạng người, là những bóng trắng
nhờ nhờ, nửa trong suốt và thường không liên quan đến thế giới vật
chất. Chúng có nhiều khả năng đặc biệt như đi xuyên qua tường, nổi trên
mặt nước hay bay lượn và biến hình.
Trong văn hóa Á Đông, nhất là của người Trung Hoa, con người sau khi
chết có thể đầu thai làm kiếp khác (cũng có thể là người, nhưng đôi khi
là động vật như chó, mèo...). Nhưng có nhiều linh hồn không muốn tham
gia vào cái vòng luân hồi ấy, vì còn “vướng nợ trần của kiếp trước” nên
phiêu du nơi trần thế. Dưới con mắt của người Trung Hoa thì có rất
nhiều loại ma như ma đói, ma rừng, ma xó, ma trơi... Nói chung ma có
khả năng biết tất cả nhưng gì người sống nghĩ, những việc đã, đang và
sắp xảy ra. Có loại ma hiền lành (chuyên giúp đỡ người) nhưng cũng có
loại ma ác (chuyên hại người bằng những trò gian ác).
Người ta quan niệm rằng, ma không có cơ thể sống như con người. Chỗ ở
của ma theo nhiều người là âm phủ, địa ngục, nhưng đôi khi ma có thể
vương vất ở những nơi tăm tối, vắng vẻ trên trần thế. Dân gian Trung
Hoa cho rằng đa số ma sợ ánh sáng mặt trời và các thần thánh. Để trừ
ma, người ta thường dùng các loại bùa và dấu hiệu như bát quái, máu
chó, cây dâu. Người Trung Hoa cổ cho rằng chỉ một số người có “căn”
(khả năng đặc biệt) mới có thể tương tác được với hồn ma trong các buổi
lễ như lên đồng.
Trên thế giới đã có nhiều người tìm cách chụp hình ma như nhà khoa học
William Mummler (Mỹ). Ông đã công bố bức ảnh đầu tiên về một con ma
ngay sau khi con người phát minh ra máy ảnh. Mới đây, nhà địa chất
Henry Silanov (Nga) tuyên bố đã phát minh ra loại máy ảnh “chụp được
hình ma”. Cả hai ông đều có những bộ sưu tập ảnh ma của mình.
William Mummler
Henry Silanov
Tuy nhiên, đó chỉ là một trong hàng ngàn vạn những câu chuyện mà người
ta cho là “ăn theo” sự nổi tiếng của hồn ma, và vì thế chẳng ai buồn
kiểm chứng lại. Dù sao thì đó cũng là những câu chuyện vô thưởng, vô
phạt chứ không nhiều tác hại như những trò bói toán, đồng cốt.
Những truyền thuyết mù mờ kèm theo sự thêu dệt của con người một cách
quá đà về ma quỷ đã làm nảy sinh mê tín dị đoan, lừa lọc trục lợi.
Nhiều nghiên cứu đã khẳng định, việc nhìn thấy ma, nghe thấy tiếng ma
của các “nhân chứng” đều là do ảo giác của âm thanh và hình ảnh. Những
hiệu ứng đó xuất hiện trong những điều kiện đặc biệt của tự nhiên. Vì
thế, người “gặp” ma thường là trẻ em, người già (thường sống ở vùng
nông thôn, hạn chế về nhận thức) và nhất là những người mắc các chứng
tâm thần hoang tưởng.
Ích lợi của ma
Những truyền thuyết về ma tưởng như chỉ để giải trí, thế nhưng trong
thực tế, nhiều dịch vụ kiếm bộn tiền (một cách lành mạnh chứ không phải
trò mê tín dị đoan) nhờ ăn theo chuyện này. Một trong những lễ hội nổi
tiếng liên quan đến hồn ma là lễ hội Halloween.
Theo truyền thuyết bắt nguồn từ văn hóa của người Celt cổ ở châu Âu,
ngày 31/10 là thời điểm kết thúc mùa hè, chấm dứt mùa của sự sống dương
gian. Chuyện kể rằng vào ngày này, những hồn ma vất vưởng chết trong
năm đó sẽ trở lại trần thế tìm một người nào đó mà nhập xác để được tồn
tại sau khi chết. Người đang sống không ai muốn bị ma bắt hồn nên đến
tối ngày 31/10, họ tắt đèn, tắt bếp lửa để cho nhà cửa lạnh lẽo như cõi
âm. Họ còn mặc quần áo giả trang cho lẫn lộn với đám ma quỷ và khua
động khắp xóm làng để đuổi tà ma.
Để chuẩn bị cho ngày này, người ta nô nức bán mua những sản phẩm liên
quan đến ma như phù thủy mũi nhọn hoắt ôm cán chổi, hình những con ma,
con dơi... Các siêu thị, các cửa hàng bách hóa tràn ngập các loại y
phục như mặt nạ quỷ nhe nanh, ma cà rồng miệng bê bết máu...
Thông thường, tại Mỹ, lễ Halloween hằng năm được xếp vào lễ hội lớn
nhất nhì của năm và thu hút được rất nhiều người tham gia, đặc biệt là
trẻ em. Nó đem lại lợi nhuận lên tới gần 50 triệu USD tiền sản phẩm và
dịch vụ cho các cửa hàng. Có thể coi lễ hội Halloween là lễ hội thu
nhập lớn nhất nhờ vào ma quỷ.
Dòng phim kinh dị hay còn gọi là phim ma đã mang lại nhiều giải thưởng
cũng như tiền bạc cho các nhà làm phim (điển hình là The Ghost của đạo
diễn Jerry Zacker, giành được nhiều giải thưởng năm 1991). Trong cuốn
Harry Porter, một trong những sách bán chạy nhất, có tới hàng trăm nhân
vật là ma quỷ.
Ngày nay, người ta xây dựng nhiều nhà bảo tàng, khu lưu niệm, thậm chí
còn tổ chức những tour du lịch cho khách tham quan và tìm hiểu về ma
quỷ.
Không biết ma quỷ thế nào, nhưng rõ ràng chúng cũng mang lại không ít
cái lợi cho con người, nào là trò giải trí cho con trẻ, là nguồn cảm
hứng sáng tác cho các nghệ sĩ, và là nguồn thu không nhỏ cho ngành du
lịch ở một số nước. Ai bảo rằng ma quỷ không có ích?