Bronze Medal
Giới tính
Posts
Coins
Thanked
Status
Miệt vườn cây trái tốt tươi, món hậu đãi giữa vùng sông rạch như mê
cung, một thoắt ngoắt ngang, ngẩng mặt là tràng giang nước trắng hiện
ra . Ai biết thuở đầu mới chỉ có những giồng những bãi chơ vơ giữa cuồn
cuộn chín cửa sông, phi thường mà vật lộn chống trả với ngàn cơn lũ để
được là giồng là bãi. Người khai khẩn hai năm một vụ rạch mương, vật
đất phù sa bồi lên để giồng bãi trở thành liếp cây ăn trái xanh tươi
chông chênh giữa bốn bề nước xối, phát hoang những trảng cỏ sình mênh
mông gieo hạt thóc; đổ mồ hôi nước mắt và cả máu, cho một đời sống, cá
tính và nhân cách riêng.
Theo gươm mở cõi trời Nam
Vở cải lương đầu tiên được công diễn tại đất Sài Gòn Gia Định vào
năm 1916. Năm 1922, cải lương Kim Vân Kiều gặt hái thành công sâu đậm
trong lòng công chúng, kể như nghệ thuật cải lương đã là cơn gió lành
thấu suốt đời sống lục tỉnh. Những cái tên đình đám đến mức huyền thoại
trên cửa miệng người dân nghiền vọng cổ, mà dân Nam thời ấy hầu hết là
“dân nghiền”, để rồi sau này trở thành nghệ danh của nhiều thế hệ tài
tử : Bảy Nam, Bảy Hiền, Minh Phụng, Kim Tử Long, út Trà Ôn... bắt đầu
khởi nghiệp từ đây. Những người làm văn hoá đã dốc lòng cho nghệ thuật
cải lương chào đời và sinh sôi như Lương Khắc Ninh, Trần Hữu Trang, Hồ
Biểu Chánh, đến nay vẫn được nhắc tới như những quý nhân trong lòng
công chúng, có lẽ vì họ, đã góp phần nhờ nghệ thuật tìm cho tâm hồn
người dân thêm một lẽ sống tồn.
Quân viễn chinh Pháp chiếm Nam kỳ, coi như đã ở thế đặt được chân
tươi chân chân héo trên mảnh đất khai khẩn cũng nửa héo nửa tươi. Thiên
nhiên khắc nghiệt lộng hành cuốn trôi bao công sức, đẩy hầu hết người
dân miền Nam, chỉ trừ số nhỏ có bạc nén giắt lưng, thành những kẻ tay
trắng, đầu đội trời chân đạp đất theo đúng nghĩa đen, đổ mồ hôi đổi lấy
sự sống. Tâm hồn họ thô tháp quật khởi nhưng cũng yếu mềm nhạy cảm như
đường tơ run với từng hồi gió nhẹ. Theo đức Phật Thầy Tây An, đức Bổn
sư ... lập làng thờ đạo, đánh Pháp. Nao nức với Thiên địa hội, vị nghĩa
tương ái tương thân không sợ đô hộ cường quyền; đây là phong trào ngầm
lan sâu rộng thách thức chính quyền thuộc địa, cơn gió của tinh thần và
nghĩa khí miền Nam. Tinh thần ấy cùng thấm đậm trong những làn điệu đờn
ca tài tử, mà nhờ chữ Mới( quốc ngữ), nhờ cây cầu nối là những “phú
ông” nhỏ gần dân, đã từ thú tiêu dao quý tộc trở thành điệu hát của xóm
làng. Lớp trí thức Tây học Nam kỳ đầu tiên cũng là lớp người đã sốt
sắng đưa đờn ca Vọng cổ lên sân khấu chuyên nghiệp, như một tất yếu.
Giản dị, phóng khoáng, đa cảm, Cải lương là phần sâu kín trong tâm hồn
Nam bộ hảo hớn, mạnh mẽ, dễ xúc động thương tâm. Đêm thâu mùa nước nổi,
nghe một khúc Dạ cổ hoài lang ( tiếng trống thành nhớ chinh phu) hay
lớp thán của Thuý Kiều dưới trướng rượu Hồ Tôn Hiến, lại thấy vang vọng
về những nẻo xa lắm của nghìn năm trầm tích sông Hồng.
Nghệ thuật của đời thường
Gió theo sóng triều lên lướt ràn rạt trên những vạt rừng tràm mới
hồi sinh non mảnh bỡ ngỡ, vẫy vùng trên thăm thẳm bời bời những sải tay
cổ thụ tràm đước dan rộng mênh mông làm thành những tiếng thâm u không
dứt như tiếng biển. Ông già Mười Đởm gác rừng U Minh Hạ néo chiếc
thuyền tôn vào cây cọc nhà sàn, chậm rãi bước lên bờ. Chỉ lát sau, ông
đã đầu tóc nguyên nếp ướt, áo quần tề chỉnh, bê theo một mâm rượu nhỏ
bày ngay trảng cỏ bờ kinh. Một cái be nhỏ, bộ chén hạt mít, đĩa muối
tiêu, đậu phộng, thơm gừng tỉa mỏng. Ông nhắc cây đờn kìm trên vách
nhà, trịnh trọng trao nó cho một thanh niên trẻ, tóc ướt mượt trong
nhóm đờn ca. ánh hoàng hôn xuống rực trong cặp mắt mở lớn của ông như
còn phản chiếu ngọn lửa cháy đỏ hôm nào...
Nghệ thuật cải lương khi đã trở thành trình thức sân khấu vững
chắc, vẫn có một con đường ngược lại, nhập vào dòng chảy đời thường,
đến tận từng ngõ ngách của cuộc sống. Nó kế thừa được cái duyên của cả
Chèo lẫn Tuồng, nhưng lời ca không hẳn gánh trách nhiệm định vị không
gian thời gian, cố định diễn tiến, khắc hoạ nhân vật mà thiên về bộc lộ
giãi bày cảm xúc nội tâm được phép rất cụ thể, tả thực, phóng khoáng và
biến đổi. Lời ca trong cải lương gần nhất với tiếng nói sáu thanh của
đời thường so với các sân khấu truyền thống khác, lại thêm một cơ duyên
nữa để nghệ thuật này tiến sát hơn những gay cấn, phức tạp cụ thể của
đời sống. Kể như đã xứng là bậc tài tử đặng phổ vào đàn ấy những vui
buồn rày mai, những điều mắt thấy của sinh cuộc. Nhưng cốt lõi của cải
lương hay vọng cổ vẫn không phải những mâu thuẫn bề nổi của xã hội,
những vấn đề thế cuộc trực tiếp hay những xen cố tình xoáy vào cái sến
hòng lấy nước mắt người xem một cách dễ dãi. Cải lương thực sự, có thể,
cần phải là một cách phát hiện nét tâm lý sâu sắc và điển hình của thời
cuộc, nét tâm lý phần nào mang tính triết học về cuộc sống mới, hoàn
cảnh hiện tại. Chính vì thế, những gì là động tâm, nước mắt, éo le...
được giãi bày rất thoải mái thoả sức mới được đồng cảm và trở nên thấm
thía.
... Tiếng ca của những nghệ sĩ vùng sình đước, già có trẻ có vẫn
bừng lên quanh ngọn lửa lúc rụi lúc cao, cái lạnh khuya bắt đầu lẩn
khuất. Tiếng đàn xoáy cuộn da diết, giọng ca bảng lảng như có như
không, như nhập vào cái thực nhỏ nhoi trong cái huyễn vô cùng của rừng
thiêng, mà nhói vào tâm trí người nghe “Máu đào vẫn chảy trong tim/
cũng là nước mắt u minh cho rừng..... Đêm qua chớp bể mưa nguồn/ nửa
đau thế sự nửa buồn thế nhân...”
