Phổ cập kiến thức nhạc cổ điển - giao hưởng...

Lịch sử phát triển của nhạc cổ điển





1/ Thời kì Trung cổ (trước thế kỷ 15)


Thời kì Trung cổ





Âm nhạc đầu thời kì Trung cổ





Ở
thời Trung cổ, hầu hết các nhạc sĩ chuyên nghiệp đều được nhà thờ Cơ đốc giáo
tuyển dụng. Vì nhà thờ đối lập với ngoại giáo liên quan đến Hi Lạp và La Mã cổ
đại nên nó không khuyến khích việc biểu diễn âm nhạc Hi Lạp và La Mã. Hậu quả
là loại âm nhạc này bị tàn lụi.





Người
ta biết rất ít về thể loại thánh ca không nhạc đệm được sử dụng trong những
nghi lễ nhà thờ thời kỳ đầu. Tuy nhiên thể loại thánh ca Cơ đốc giáo xuất hiện
được bắt nguồn từ âm nhạc lễ nghi của đạo Do Thái và những giai điệu thế tục thời
đó. Những giai điệu thánh ca phát triển ở Roma được sáng tác và ấn định cho những
trình tự cụ thể trong những nghi lễ nhà thờ trong thời kỳ từ thế kỷ thứ 5 đến
thứ 7. Thánh ca La Mã được biết tới như thánh ca Gregorian theo tên của
Giáo hoàng Gregory, giáo hoàng Vĩ đại, người có thể đã sáng tác một số giai điệu
và là người tích cực khuyến khích các nhà thờ sử dụng âm nhạc được lễ nghi hóa
một cách có thứ tự. Vì Gregory và các giáo hoàng về sau ưa thích thánh ca
Gregorian hơn những thể loại khác đã phát triển ở châu Âu, thánh ca Gregorian
cuối cùng đã thế chỗ cho hầu hết những thể loại khác. Phong cách thánh ca
Gregorian và các thể loại thánh ca khác được gìn giữ trong nhiều bản thảo viết
tay. Các ký hiệu âm nhạc được sử dụng trong những bản thảo viết tay này thuộc hệ
thống ký hiệu neumes , cội rễ sớm nhất của hệ thống ký hiệu âm nhạc hiện
đại.





Ít
nhất cũng phải đến thế kỉ thứ 9 nhiều nhạc sĩ mới cảm thấy sự cần thiết phải có
một thứ âm nhạc phức tạp hơn kiểu giai điệu không nhạc đệm. Họ bắt đầu thêm vào
bè giọng hát được hát đồng thời với những đoạn của thánh ca. Kết quả là sự ra đời
của phong cách âm nhạc gọi là organium (một hình thức âm nhạc phức điệu
sớm nhất). Trong phong cách organium thời kỳ đầu, bè giọng hát được thêm vào chạy
song song một cách đơn giản với giai điệu thánh ca nhưng được hát trên đó một
quãng tư hay quãng năm. Về sau bè thêm vào trở thành một giai điệu đối âm độc lập.
Organium có vị trí quan trọng trong lịch sử âm nhạc vì đó là bước đầu tiên hướng
tới sự phát triển của kết cấu âm nhạc được biết đến là phức điệu (polyphony),
việc sử dụng nó ở phạm vi rộng là đặc trưng nổi bật nhất của âm nhạc phương
Tây.





Vào
khoảng cuối thế kỉ 12, organium được viết theo ba hoặc bốn bè giọng hát, hình
thành những tác phẩm dài có thể choán đầy không gian mênh mông của những nhà thờ
Gothic bằng âm lượng lớn. Những trung tâm phát triển chính của organium là ở
Pháp, tại Tu viện Saint Martial ở Limoges
và tại Nhà thờ Đức Bà Paris. Kỹ thuật organium kiểu Anh, gọi là gymel, đến
giai đoạn này cũng đã phát triển.





Để
các nhạc sĩ có thể đọc và biểu diễn một số bè giọng hát khác nhau một cách đồng
thời, một hệ thống ký hiệu âm nhạc tỉ mỉ đã được phát triển. Ký hiệu cao độ được
giải quyết bằng việc sử dụng một khuông nhạc gồm 4, 5 dòng kẻ hoặc hơn thế, với
mỗi dòng hay khoảng trống giữa chúng đại diện cho một cao độ cụ thể, như là ký
hiệu âm nhạc ngày nay. Sự hoàn hảo của hệ thống này là nhờ ở tu sĩ Ý dòng
Benedictine Guido d’Arezzo thế kỉ 11. Ký hiệu về nhịp thời gian tỏ ra khó hơn.
Giải pháp được rút ra trong thế kỉ 11 và 12 là dựa vào một nhóm những mẫu hình
nhịp điệu ngắn gọi là những kiểu nhịp. Mẫu hình hay kiểu nhịp tương tự được lặp
đi lặp lại cho đến khi nhà soạn nhạc chỉ ra bằng một kí hiệu theo đó một kiểu
nhịp khác thế chỗ nó. Nhờ việc sử dụng “ký hiệu cách thức” này trong âm nhạc, một
sự đa dạng các chương nhịp đạt được bằng cách sử dụng những kiểu khác nhau một
cách đồng thời trong các bè giọng khác nhau và bằng cách thay đổi các kiểu
trong tiến trình một tác phẩm. Đến cuối thế kỉ 13 người ta đã bỏ kiểu ký hiệu
cách thức và những ký hiệu đầu tiên của hệ thống những giá trị nốt dài và ngắn
hiện đại đã được đưa vào sử dụng.





Organium
là một bước phát triển âm nhạc phức tạp ban đầu được những giáo sĩ có trình độ
trong nhà thờ Cơ đốc giáo khuyến khích và đánh giá cao. Một truyền thống âm nhạc
thế tục, đơn giản hơn trong cấu trúc, đã tồn tại bên ngoài nhà thờ. Đây là thứ
nhạc đơn âm của các nhạc sĩ lưu động, những người hát rong và con cháu họ, những
người hát rong Pháp và Đức.





Cả
âm nhạc tôn giáo và thế tục đều sử dụng nhiều loại nhạc cụ, gồm các đàn dây như
lyre, psaltery và fiddle thời trung cổ, hoặc đàn viele. Các nhạc cụ phím gồm cả
organ. Các nhạc cụ gõ gồm cả trống nhỏ và chuông nhỏ.





Âm nhạc cuối thời kì Trung cổ





Một
sự thay đổi lớn về phong cách xảy ra trong âm nhạc suốt đầu thế kỉ 14. Phong
cách mới được giáo sĩ cấp cao người Pháp Philippe de Vitry, một trong những nhà
soạn nhạc hàng đầu của thời kỳ này, gọi là ars nova (tiếng Latin nghĩa
là “nghệ thuật mới”). Kết quả là âm nhạc thời kỳ này phức tạp hơn mọi tác phẩm
được viết trước đó, phản ánh một tinh thần mới ở châu Âu làm nổi bật sự tài
tình và khéo léo của con người. De Vitry cũng tìm ra một hệ thống gồm cả những
kí hiệu về thời gian. Điều này cho phép các nhạc sĩ thế kỉ 14 đạt được một sự tự
do về nhịp điệu mới trong sáng tác của họ.





Những
phức tạp mới mang một số hình thức. Nới rộng nguyên tắc của những thể thức nhịp
ngắn, các nhà soạn nhạc ars nova đã sử dụng những mẫu hình nhịp gồm 12 nốt hoặc
nhiều hơn mà chúng lặp đi lặp lại trong một hoặc nhiều bè giọng của tác phẩm.
Nguyên tắc mới được gọi là nhịp tương tự (isorhythm, trong tiếng Hi Lạp iso nghĩa
là “tương tự”). Các nhà soạn nhạc đã sử dụng một bè giọng được sắp xếp tương tự
về nhịp như nền tảng của các tác phẩm lớn và đan kết những giai điệu lên đó để
trình bày những ý đồ đa thanh phức tạp. Giọng nền thường được tiếp quản từ một
phần của thánh ca Gregorian. Giai điệu vay mượn này được biết đến là cantus
firmus (tiếng Latin nghĩa là “giai điệu cố định”. Thể loại âm nhạc trong đó
các nhà soạn nhạc sử dụng nguyên tắc nhịp tương tự với mức độ lớn nhất là motet
(tạm dịch là thánh ca ngắn). Một số motet, thêm vào sự phức tạp về cấu trúc còn
có một số lời ca được hát một cách đồng thời.





Điều
phức tạp thứ hai của ars nova liên quan đến cấu trúc tổng thể của âm nhạc được
viết cho thể loại mass (thánh ca). Trước năm 1300, những tác phẩm phức
điệu đôi khi đã được viết thành những phần riêng rẽ của mass. Vào thế kỉ 14, lần
đầu tiên, cả năm phần cấu tạo nên một mass như thông lệ được xem như một tổng
thể hòa nhập. Người đầu tiên làm điều này là giáo sĩ, nhà thơ và nhà soạn nhạc
Pháp Guillaume de Machaut. Tuy nhiên tiền lệ của ông không được đi theo cho đến
tận thế kỉ tiếp đó.





Một
đặc trưng nổi bật của ars nova là sự quan tâm hơn đến âm nhạc thế tục. Lần đầu
tiên những nhà soạn nhạc lớn đã viết cả nhạc thế tục và nhạc tôn giáo. Những
giai điệu không được phối hòa âm mà những người hát rong thế kỉ 13 hát đã được
các nhà soạn nhạc thế kỉ 14 phát triển thành những tác phẩm ba giọng gọi là chanson
(tiếng Pháp nghĩa là “bài ca”). Những mẫu hình lặp lại dòng trong lời ca áp dụng
cho những chanson này quyết định hình thức tổng thể của âm nhạc. Các hình thức
phối hợp thường được sử dụng nhất ở Pháp là rondeau, virelai và ballade.
Ở nước Ý madrigal, caccia và ballata là những kiểu được ưa
thích hơn. Nhà soạn nhạc Ý nổi bật nhất thời kỳ này là Francesco Landini.





Triomphe
(dịch)





Nguồn : http://encarta.msn.com
s.mod
phucanng

2/ Thời kì Phục hưng (1400 - 1600)


Thời kì Phục hưng





Chống
lại những phức tạp của ars nova, hầu hết các nhà soạn nhạc đầu thế kỉ 15 ưa
thích phong cách âm nhạc đơn giản hơn với những giai điệu chảy trôi êm ả, những
hòa âm nghe êm tai hơn và ít nhấn mạnh vào đối âm hơn. Nhà soạn nhạc Anh John
Dunstable là người đầu tiên đẩy mạnh việc hướng tới một phong cách đơn giản
hơn. Những nét thanh nhã trong phong cách của ông sớm được các nhà soạn nhạc
khác ở lục địa châu Âu tiếp thu, đặc biệt là những người phục vụ các công tước Bourgogne miền bắc nước
Pháp. Những nhà soạn nhạc Bourgogne
này nổi tiếng bởi những chanson trong đó một bè giọng thể hiện giai điệu chính
và một hoặc hai bè khác đảm nhiệm vai trò phần đệm. Những người Bourgogne, đầu tiên là
Machaut, cũng phát triển thông lệ sáng tác mass với các phần như một tổng thể
hòa nhập. Kết quả là mass trở thành một thể loại bất hủ, về tầm vóc có thể sánh
với các giao hưởng thế kỉ 19. Các mass sử dụng một cantus firmus (bè
chính, bè cao nhất) thường được dựa trên những chanson hay những giai điệu thế
tục khác. Thực tế này phản ánh ảnh hưởng gia tăng của mối quan tâm đến mảng thế
tục trong thời Phục hưng.





Trong
viết nhạc đối âm, những nhà soạn nhạc thời Phục hưng dựa nhiều vào việc mô phỏng,
sự trình bày liên tiếp, gần gụi về khoảng cách trong một hay nhiều bè giọng có
cùng ý đồ giai điệu. Kỹ thuật mô phỏng đã được sử dụng từ cuối thế kỉ 14 nhưng
trong thời Phục hưng nó đã trở thành một yếu tố cấu trúc chính trong âm nhạc. Nếu
một bè giọng bắt chước một bè giọng khác một cách nhất quán trong một khoảng
cách thời gian dài vừa phải, hai bè giọng sẽ hình thành nên một canon (tạm
dịch là “luân khúc”). Trong âm nhạc thời Phục hưng, những cặp bè giọng chuyển dịch
trong một canon suốt cả tác phẩm hay một phần tác phẩm trong khi những mô phỏng
ngắn hơn diễn ra trong những bè giọng khác.





Nhà
soạn nhạc nhiều tài nhất đầu thời Phục hưng là Guillaume Dufay. Ông đã viết các
motet có sự phức tạp gần với phong cách của ars nova cũng như các chanson theo
một kiểu mới hơn và nhẹ nhàng hơn. Nhà soạn nhạc nổi bật về thể loại chanson là
Gilles Binchois.





Ảnh
hưởng của những nhà soạn nhạc Bourgogne
đến giữa thế kỉ 15 đã suy giảm. Từ khoảng năm 1450 đến khoảng 1550 hầu hết các
chức vụ về âm nhạc quan trọng ở châu Âu do những nhà soạn nhạc sinh vào thời đó
ở Hà Lan, Bỉ và những vùng của nước Pháp kề cận đó nắm giữ. Những nhà soạn nhạc
này thường được gọi là Người Hà Lan theo tên vùng đất quê hương họ.





Nói
chung những Người Hà Lan ưa thích kiểu âm thanh đồng nhất hơn, chẳng hạn như do
một hợp xướng không nhạc đệm tạo ra. Kết cấu âm nhạc chiếm ưu thế của họ là đối
âm với mọi bè giọng có tầm quan trọng ngang bằng. Các đặc trưng âm nhạc này
tương phản với kiểu âm thanh Bourgogne
điển hình, trong đó mỗi bè giọng có mầu sắc riêng (chẳng hạn như một giọng solo
được hai nhạc cụ solo khác đệm cho) và trong đó một giọng sẽ trội hơn các giọng
khác.





Những
Người Hà Lan tiếp tục truyền thống Bourgogne
về sáng tác chanson, motet và mass. Mặc dù nhiều tác phẩm mass xuất sắc được
sáng tác vào cuối thế kỉ 15 và thế kỉ 16 nhưng thể loại mass khi đó không tạo
ra một sự thách thức như nó đã từng làm đối với những nhà soạn nhạc Bourgogne.
Các kỹ thuật cơ bản để thống nhất một bản mass toàn vẹn đã trở thành đặc tính
chung của mọi nhà soạn nhạc, lời ca của mass, vẫn luôn giữ nguyên, khơi gợi ít
kiểu phổ nhạc hơn. Phần lớn vì những lý do này, thể loại motet trở thành phương
tiện biểu lộ để thử nghiệm. Lời ca, rút ra từ mọi phần của Kinh Thánh cũng như
từ các nguồn khác, gợi ra cho các nhà soạn nhạc nhiều ý tưởng âm nhạc mang tính
minh họa. Chanson của thế kỉ 16 đã xa rời hẳn vẻ hấp dẫn đơn giản của các bài
tình ca Bourgogne.
Chúng có xu hướng được đối âm tỉ mỉ hoặc là được rót đầy bằng các ngụ ý âm nhạc
dí dỏm ám chỉ tiếng gọi chim, tiếng rao của những người bán dạo ngoài phố và
tương tự thế. Những chanson của các nhà soạn nhạc người Paris Claudin de
Sermisy và Clément Janequin minh họa cho phong cách thứ hai.





Những
Người Hà Lan hàng đầu là Johannes Okeghem, Jacob Obrecht, Josquin Desprez và
Orlando di Lasso. Trong số những nhạc sĩ Ý nổi bật nhất cuối thời Phục hưng có
Giovanni da Palestrina. Âm nhạc của ông điển hình cho dòng phức điệu hợp xướng
ngang bằng, điều là tiêu chuẩn chính của phong cách âm nhạc Phục hưng. Những nhạc
sĩ danh tiếng khác của thời kỳ này gồm cả nghệ sĩ organ, nhà soạn nhạc người
Anh William Byrd và nhà soạn nhạc người Tây Ban Nha Tomás Luis de Victoria. Điều
quan trọng đối với sự phát triển của âm nhạc là sự phát triển của các kỹ thuật
in ấn tác phẩm âm nhạc. Được một thợ in Venice
tên là Ottaviano dei Petrucci sáng chế ra lần đầu tiên, các kỹ thuật như vậy
mau chóng được đưa vào sử dụng ở Antwerp,
Nürnberg, Paris và Rome.





Triomphe
(dịch)





Nguồn : http://encarta.msn.com


s.mod
phucanng

4/ Thời kì Cổ điển (1730 - 1820)


Thời kì Tiền cổ điển và
Cổ điển



Từ khoảng năm 1720 những tiến triển mới một lần nữa lại bắt đầu làm suy yếu
phong cách âm nhạc đang thịnh hành. Các nhạc sĩ trẻ thấy rằng sự đối âm thời kỳ
Baroque quá cứng nhắc và lí trí, họ ưa thích một sự biểu lộ âm nhạc tự nhiên,
ít gò bó hơn. Thêm vào đó, tư tưởng cuối thời Baroque về việc hình thành một đặc
tính cảm xúc độc đáo và duy trì nó trong suốt một tác phẩm dường như đang thui
chột đi đối với các nhạc sĩ trẻ này.



Sự phản ứng lại phong cách Baroque này có những hình thức khác nhau ở
Pháp, Đức và Ý. Ở Pháp một trào lưu mới thường được gọi là rococo hay style
galant (tiếng Pháp có nghĩa là "phong cách nhã nhặn"), có đại diện
là nhà soạn nhạc người Pháp François Couperin. Phong cách này nhấn mạnh kết cấu
cùng một chủ điệu, nghĩa là giai điệu cùng với phần đệm có sự hài hoà âm thanh.
Giai điệu được điểm tô bằng những nét hoa mĩ chẳng hạn như những tiếng rung
(trill) ngắn. Thay cho một dòng nhạc không đứt quãng như ở thể loại Fugue
thời Baroque, những nhà soạn nhạc người Pháp đã viết ra những bản nhạc kết hợp
những đoản khúc riêng biệt, giống như trong nhạc khiêu vũ. Sáng tác đặc trưng ở
đây ngắn và mang tính chương trình, có nghĩa là nó miêu tả sinh động những hình
ảnh phi tính nhạc chẳng hạn như những con chim hay những chiếc cối xay gió. Đàn
Harpsichord (clavico) là loại nhạc cụ phổ biến nhất giai đoạn này và rất
nhiều suite (tổ khúc) được viết
cho cây đàn này.



Ở miền Bắc nước Đức, phong cách tiền cổ điển được gọi là "Empfindsamer
Stil” (tiếng Đức-nghĩa là “phong cách nhạy cảm”). Nó chứa đựng một phạm vi
những cảm xúc trái ngược rộng hơn hơn phong cách Galant-thường có xu hướng
tao nhã và vui vẻ một cách đơn thuần. Các nhà soạn người Đức luôn viết các tác
phẩm dài hơn so với các tác phẩm của người Pháp và sử dụng nhiều kỹ thuật âm nhạc
thuần túy để thống nhất các tác phẩm của mình. Họ không dựa vào các hình tượng
phi âm nhạc như người Pháp đã làm. Người Đức, do vậy, đã đóng một vai trò quan
trọng trong sự phát triển của các hình thức trừu tượng, như hình thức sonata,
và trong sự phát triển của thể loại lớn như concerto, sonata và symphony.




Ở Italy,
phong cách tiền cổ điển không có một cái tên dành riêng cho nó, có lẽ bởi vì nó
không cắt đứt một cách đột ngột với âm nhạc thời ngay trước đó. Tuy nhiên các
nhà soạn nhạc Italy
cũng đã góp phần rất lớn cho sự phát triển của các thể loại mới, đặc biệt là symphony.
Opera overture của người Ý thường được gọi là sinfonia, thường
không có sự kết nối về âm nhạc hay tính kịch với chính vở opera mà nó giới thiệu.
Thỉnh thoảng các nhạc công Italy
chơi các Opera overture trong các buổi hoà nhạc và các nhà soạn nhạc rốt cuộc
đã bắt đầu viết các bản khí nhạc độc lập theo quy mô Overture. Quy mô
này gồm 3 chương, chương đầu và cuối với tốc độ nhanh và chương giữa với tốc độ
chậm. Trong mỗi chương sự phát triển của các ý tưởng âm nhạc thường theo một
khuôn mẫu mà cuối cùng phát triển thành hình thức sonata.



Các nhà soạn nhạc người Ý đã từng hình thành ý tưởng viết một sinfonia
khí nhạc độc lập, thế rồi Người Đức đã tiếp tục ý tưởng và áp dụng tính khéo léo
nhiều trí tuệ vào đó. Các trung tâm hoạt động chính của người Đức là ở Berlin, Mannheim và Vienna. Như là kết
quả của các hoạt động trên quy mô lớn, các hình thức, thể loại và cách thức
truyền đạt âm nhạc khác nhau đã được sinh ra. Sự khác biệt phát sinh giữa
phương tiện truyền đạt của âm nhạc thính phòng (chamber music), trong đó
mỗi nhạc cụ sẽ chơi phần của mình, và phương tiện truyền đạt của âm nhạc giao
hưởng (symphonic music), trong đó nhiều nhạc cụ cùng chơi một phần.
Trong phạm trù âm nhạc thính phòng các nhà soạn nhạc bắt đầu phân biệt một số
phương tiện truyền đạt như string quartet (tứ tấu đàn dây), string
trio (tam tấu đàn dây) và keyboard sonata (sonata đàn phím)với phần đệm của violin. Với các thể loại cho dàn nhạc, các nhà soạn nhạc
không chỉ viết các symphony mà còn cả các concerto cho nhạc cụ
solo cùng dàn nhạc.

Symphony, sonata, concerto và string quartet đều theo những đề cương
có hình thức tương tự. Chúng đều có ba hoặc bốn chương, một hoặc nhiều hơn
trong số các chương đó ở hình thức sonata. Được việc sử dụng khóa nhạc phức tạp,
đã phát triển đến cuối thời Baroque, tạo cho khả năng, hình thức sonata đã hồi sinh vào giữa quãng thế kỷ
18 và khai thác được mạng lưới phức tạp các quan hệ hoà âm giữa các âm và hợp
âm riêng biệt trong cùng một điệu hay giữa các điệu khác nhau. Hình thức sonata được dựa trên một chương rời bỏ
rồi lại quay lại điệu chính. Thêm vào đó là sự trình bày những chủ đề đối lập tại
đầu mỗi chương và phát triển một hay tất cả các chủ đề một cách công phu hay
riêng rẽ về sau.



Giai đoạn phát triển đỉnh điểm của âm nhạc thế kỷ 18 là vào cuối thế kỷ
này khi một nhóm các nhà soạn nhạc được biết đến như “Trường phái cổ điển
Vienna”, mà nổi bật nhất có Joseph Haydn, Wolfgang Amadues Mozart, Ludwig van
Beethoven.

Opera thế kỷ 18
cũng đã trải qua rất nhiều thay đổi. Ngay tại quê hương của opera là Italy,
nó cũng đã mất đi rất nhiều đặc tính nguyên thuỷ như là một vở kịch với âm nhạc.
Thay vào đó nó đã trở thành một loạt các aria được viết cho các giọng ca tài
năng thể hiện. Một số nhà soạn nhạc châu Âu lại đưa vào các bản interlude và accompaniment khí nhạc như một yếu tố
quan trọng. Họ tiến hành sử dụng các hợp xướng lớn hơn và đưa ra nhiều phong
cách và hình thức aria hơn trước. Họ cũng cố gắng để phối hợp các nhóm recitative, aria, duet,
chorus và các phần khí nhạc
vào các lớp lang thống nhất. Cải cách quan trọng nhất là nhà soạn nhạc sinh ra ở
Bavarian, Christoph Willibald Gluck, người mà các opera có ảnh hưởng nhất được
viết ở Vienna và Paris từ năm 1764 đến 1779. Opera thời kì Cổ
điển đạt tới đỉnh cao nhất trong các tác phẩm sân khấu của Mozart, trong đó đó
mọi khía cạnh của thanh nhạc lẫn khí nhạc đều góp phần vào sự phát triển của cốt
truyện và sự mô tả tính cách nhân vật.



Elibron (dịch)


Nguồn:
http://encarta.msn.com


s.mod
phucanng

6/ Thời kì Hiện đại (1890 - 1975)


Thời kì Hiện đại





Âm
nhạc thời kỳ hiện đại – chỉ riêng những từ này có thể cũng đủ làm bạn chạy xa cả
dặm. Đúng, để nghe được âm nhạc thời kỳ hiện đại có thể cần nhiều nỗ lực hơn một
chút so với âm nhạc ở những thời kỳ trước đó. Có nhiều chất liệu thú vị để khám
phá. Đầu thế kỷ 20 là mốc thời gian đánh dấu sự thay đổi nhanh chóng. Công nghệ
đang thay đổi thế giới. Những nghệ sĩ, những nhà văn, những nhạc sĩ và những
người biểu diễn bắt đầu phản ánh những thay đổi thông qua tác phẩm họ đưa ra.
Và ngay lúc xã hội đang loại bỏ những quy tắc lâu đời đã thống trị trong nhiều
thế kỷ, những nhà soạn nhạc đã đảo lộn những quy tắc âm nhạc và tìm ra những đề
tài mới, táo bạo và những cách thức mới để thể hiện chúng.





Ở
Vienna, một
nhóm đứng đầu là Arnold Schoenberg cho rằng điệu tính đang trên đường được khai
thác hết và quyết định từ bỏ nó. Điệu tính là một thứ tự logic trong đó những hợp
âm và hòa âm trong âm nhạc ăn khớp với nhau. Từ bỏ nó có nghĩa là từ bỏ quan
niệm rằng âm nhạc cần phải đẹp. Nhiều nhà soạn nhạc theo lối cũ nghi ngờ
chủ nghĩa hiện đại nếu nó hàm ý những quan niệm cấp tiến như thế.
Rachmaninov tiếp tục soạn nhạc theo phong cách lãng mạn, giàu đặc trưng của
riêng mình cho tới tận những năm 1940. Những người khác, Sibelius chẳng hạn, cảm
thấy bị bỏ lại phía sau và đơn giản là ngừng sáng tác.





Những
nhà soạn nhạc thành công nhất là những người tìm được một nền tảng ở giữa – đi
theo sự thay đổi trong khi vẫn phù hợp với cái nhìn của chính mình và giữ được
tình cảm với thính giả. Richard Strauss bước vào những năm 1890 với một phong
cách lãng mạn. Ông đã trở thành một trong những nhà soạn nhạc lớn nhưng vẫn
chuyển sang chủ nghĩa hiện đại. Ông thu nhận một phiên bản mờ nhạt những ý tưởng
của Schoenberg và tạo ra một sự dàn xếp có thể là thử thách để nghe nhưng cũng
dễ dàng để có thể hiểu được.





Igor
Stravinsky đã gây sốc và làm cho những thính giả vui thích trong suốt 70 năm sự
nghiệp của ông. Những tác phẩm nối tiếng đầu tiên của ông là một loạt 3 vở
ballet viết tại Paris
cho đoàn Ballets Russes - The Firebird (Chim lửa), Petrushka và Rite
of Spring (Lễ bái Xuân). Những âm thanh này hiện đại bởi việc sử dụng sự
truyền động, nhịp điệu “máy móc” của chúng, phần nhiều trong số chúng chịu ảnh
hưởng bởi âm nhạc dân gian Nga. Stravinsky cũng sử dụng một phong cách hòa âm mới
mẻ, đặt những hợp âm khác lên trên một hợp âm khác nữa. Âm thanh tươi mới nhưng
chưa bao giờ xa lánh người nghe. Stravinsky tiếp tục là một trong những nhà soạn
nhạc thành công nhất của thế kỷ 20.





Âm
nhạc dân gian cũng là một nguồn cảm hứng lớn cho nhiều nhà soạn nhạc khác. Tại
nước Anh, Vaughan Williams trộn lẫn những âm thanh của những bài hát truyền thống
và âm nhạc nhà thờ với những tàn dư của thời kỳ lãng mạn. Nhà soạn nhạc người
Hungary Béla Bartók, giống như Stravinsky, đã viết thứ âm nhạc độc đáo dựa trên
những nhịp điệu dân ca tiết tấu nhanh của đất nước quê hương. Cả Vaughan
Williams và Bartók đều tích cực tập hợp những bài ca dân gian, viết chúng ra hoặc
ghi âm chúng lại. Một nhà soạn nhạc khác là Messiaen lại sưu tầm những tiếng
chim hót mà sau này ông sử dụng trong âm nhạc của mình.





Chắc
chắn là âm nhạc chịu ảnh hưởng lớn bởi những sự kiện chính trị quan trọng làm
rung chuyển châu Âu vào giữa thế ký 20. Nhiều nhà soạn nhạc và nghệ sĩ biểu diễn
bị chuyển tới những trại tập trung Quốc xã vì những lý do lòng tin, tôn giáo
hay chủng tộc. Và ở Liên bang Soviet, gọng kìm thép của Stalin lên xã hội có
nghĩa rằng những nhà soạn nhạc như Prokofiev, Shostakovich và Khachaturian bị
nhiều hạn chế trong những gì họ có thể làm.





Shostakovich
nói riêng, đã từng bị chế độ Soviet ngược đãi khi âm nhạc của ông bị cho là quá
“hiện đại” hay “élitist” (tin vào thuyết giáo dục phát triển tinh hoa). Kết quả
là ông phải gượng gạo viết theo hai lối – những tác phẩm giao hưởng lớn và nhạc
phim của ông có lẽ để làm hài lòng cơ quan thẩm quyền, trong khi đó những tác
phẩm quy mô nhỏ hơn như những tứ tấu đàn dây xuất sắc của ông có lẽ phản ánh
đúng hơn tiếng nói của riêng mình. Chúng ta chỉ có thể suy đoán điều này bởi vì
Shostakovich qua đời trước khi thời đại Soviet kết thúc, mà có thể sau đó ông sẽ
tự do để giải thích âm nhạc của mình một cách đầy đủ.





Đời
sống chính trị và chiến tranh ở châu Âu đã khiến nhiều nhà soạn nhạc như như
Stravinsky, Bartók, Schoenberg và Rachmaninov chuyển đến Mỹ. Điều này tạo ra một
nơi tụ họp lạ thường những đầu óc tài năng, và những nhà soạn nhạc lớn người
Mỹ đầu tiên như Aaron Copland và Samuel Barber xuất hiện, sáng tác với một
phong cách mới, kết hợp những yếu tố văn hóa từ châu Âu và châu Mỹ. Theo cách
giống như các đồng nghiệp châu Âu sử dụng âm nhạc dân gian, những nhà soạn nhạc
Mỹ bắt đầu sử dụng chất liệu nhạc jazz bản xứ của mình. George Gershwin và sau
đó là Duke Ellington bắt đầu viết ra thứ âm nhạc “nghiêm túc” để biểu diễn
trong phòng hòa nhạc. Những người châu Âu như Stravinsky và Ravel đáp lại bằng
thứ âm nhạc cũng bao hàm cả những phong cách jazz như Ebony Concerto của
Stravinsky và Piano Concerto của Ravel.





Sự
khủng khiếp của nạn tàn sát người Do Thái, Hiroshima và chiến tranh thế giới thứ II đã
thuyết phục nhiều nhà soạn nhạc thời hậu chiến rằng hơn bao giờ hết, họ cần đặt
quá khứ đằng sau và tìm những phương pháp tiên tiến hơn. Chẳng hạn, Structures
(1951) của Pierre Boulez có mọi yếu tố của âm nhạc – giai điệu, nhịp điệu, thậm
chí cả yếu tố êm ả-inh ỏi (loud-and-soft) theo điều khiển của toán học.
Một nhà soạn nhạc khác là John Cage lại đòi hỏi thính giả của mình cân nhắc lại
những quan niệm của họ về vẻ đẹp của những âm thanh tự nhiên. Ông đã viết tác
phẩm nổi tiếng mang tên 4’33’’ (4 phút 33 giây) với thời lượng chính xác như vậy
nhưng chỉ là sự yên lặng hay là những âm thanh bao quanh một phòng hòa nhạc, nếu
bạn muốn nhìn nhận theo cách đó.





Một số tác phẩm tiêu biểu thời kỳ hiện đại :





Stravinsky:
The Rite of Spring, The Firebird
Bartók: Concerto for Orchestra
Strauss: Four Last Songs
Gershwin: Piano Concerto, Porgy and Bess
Bernstein: Candide
Copland: Appalachian Spring, Fanfare for the Common Man
Shostakovich: Symphony No. 5 ; Piano Concerto No. 2
Prokofiev: Romeo and Juliet





Lamthanhthuy (dịch)





Nguồn : http://www.classicfm.co.uk
s.mod
phucanng

mấy đứa "gáng" đọc nha, haha... dài dài dài...