Bronze Medal
Giới tính
Posts
Coins
Thanked
Status
Thú thật tôi ít khi quan tâm gì cho lắm ba cái gạo thóc bán buôn
ngoài chợ. Ai bảo gạo nào nấu cơm thơm dẻo tôi cũng mua về ăn thử. Nào
là Tài Nguyên, Thơm Lài, Thơm Thái, Nàng Gáo, Chợ Đào... Tưởng bấy
nhiêu, mình cũng là người “sành điệu” về hạt gạo, nên cuối tuần “a lô”
vợ chồng thằng bạn đến nhà ăn cơm. Gạo Nàng Thơm Chợ Đào nấu lên nóng
hổi ăn với ba khiá trộn đu đủ kiểu Thái Lan thì vét sạch nồi cơm! Không
ngờ thằng bạn vừa xới chén cơm, liền phán một câu: “gạo này không phải
Nàng Thơm Chợ Đào”.
Nghe câu phán chắc nịch làm tôi hơi “quê” ! Té ra hắn còn sành hơn
mình ! Mang tiếng là người rong ruổi khắp cả miền Tây, thưởng thức
không ít đặc sản nông thôn mà vẫn bị gạt ! Hôm sau, tôi lặng lẽ xách xe
dông tuốt về Chợ Đào nơi trồng ra loại gạo Nàng Thơm có tiếng gần thế
kỷ, thuộc xã Mỹ Lệ, huyện Cần Đước, Long An để tìm ra cho rõ ngọn
nguồn.
Cầu Kinh Đào đây, rẽ vào xã Mỹ Lệ, có Chợ Đào ngay ở đầu đường.
Ngôi chợ nhỏ vắng vẻ buồn thiu trong làn mưa chiều lâm râm dẫn vào con
đường đất lầy lội. Gài số hai, phóng xe như cưỡi ngựa, vượt qua những
trũng nước đi sâu vào con đường làng. Ruộng hè thu, cây lúa lên xanh,
một màu xanh tươi tốt. Tuy nhiên, có điều tôi lấy làm lạ, không hiểu
sao đồng ruộng vùng này hơi bị manh mún chẻ ngang chẻ dọc. Trên đồng
lại có những mái nhà đơn sơ nép mình bên hàng dừa mờ ảo riû rả trong
mưa. Những ngôi mả cổ xưa nằm kề bên vài ngôi mộ mới (có lẽ được quét
vôi lại hôm tiết Thanh Minh). Đó là mồ mả ông bà con cháu của người
nông dân nơi đây được chôn trên chính mảnh ruộng của mình. Đất lề quê
thói của người miền quê là vậy. Tập tục chôn người chết trên ruộng nhà
thường thấy ở miền Nam, với ý nghĩa chết nhưng vẫn sống cạnh kề con
cháu, không rời xa mảnh ruộng ông bà. Những ngôi “nhà nhỏ” đơn sơ đó
nổi lên trên nền của tấm thảm lúa xanh non trông thật buồn bã, nhưng
lại không có vẻ gì cô quạnh. Đây đó trên cánh đồng, từng tốp hai hoặc
ba người xắn quần tới gối, đang lom khom nhổ cỏ dại lẫn trong chân lúa
dù chiều đã muộn lắm rồi!
Nhìn túi gạo Nàng Thơm Chợ Đào trong bao nylon hàn kín mua ở vựa
chà ngay đầu cầu Kinh Đào nằm gọn trên sườn xe, tôi cười thầm trong
bụng. Tự dưng đi xuống đây, đến tận nơi trồng nên hạt lúa gạo này, mua
bịch gạo mang theo ra ruộng chẳng khác gì kẻ “chở củi về rừng” ! Ấy thế
mà cái sự ngớ ngẩn của tôi lại được việc. Và nhờ đó không những tôi
phát hiện thêm ra nhiều điều thú vị về hạt gạo Nàng Thơm mà còn cả cách
mua bán của người làm ăn !
Tình cờ chú Năm đi đồng về gặp tôi loay hoay trên bờ đê lót đan dẫn
ra mé ruộng. Hỏi ra mới biết sự tình nên mời tôi về nhà trò chuyện. Nhà
chú là căn nhà gỗ thưa, có rào giậu bao quanh, hai cây gòn cụt đầu đan
cành tạo thành vòm cổng trông thật hay. Con chó thấy người lạ không gầm
gừ mà sủa om trời như muốn báo cho hàng xóm biết “nhà tôi có khách”.
Căn nhà này khi nảy tôi đã đi qua, có một chút gì đó quạnh quẽ và nghèo
khó nhưng lại toát lên một vẻ thanh nhã và phóng khoáng. Dễ tạo cho
người khác một ấn tượng khi lần đầu nhìn thấy. Nó mộc mạc, dân dã, tách
biệt giữa những căn nhà gạch cửa kiếng, rào sắt đóng im lìm trông thật
gò bó giữa không gian mênh mông đồng ruộng !
Bên trong nhà đơn giản cũng giống như bên ngoài, chỉ mỗi cái bàn
tròn tiếp khách. Chú Năm vừa rót trà vừa nói: “Làm ra hạt gạo Nàng Thơm
cực lắm, tính ra không bằng gạo Tài Nguyên bà con vùng này đang trồng
ngoài ruộng. Tuy thế vẫn phải dành đám đất để đến mùa ủ giống gieo
trồng hạt lúa Nàng Thơm cho bà con có được gạo ngon ăn tết”. Thấy đồng
ruộng nhiều vậy nhưng người nông dân ở đây lại không tính năng suất
trên mẫu mà lại tính giạ trên công. Bởi lẽ có nhà ai bây giờ còn ruộng
đồng rộng rãi ! Con cái lớn lên lập gia đình ra riêng, đất nhà chia năm
xẻ bảy. Mỗi “nhà lớn, nhà nhỏ” giữ chừng vài ba công đất là nhiều.
Làm một bài toán đơn giản, tính ra lúa Nàng Thơm năng xuất chỉ
chừng hơn ba tấn một hécta là cùng. Sản lượng như thế là thấp hơn những
loại lúa khác, nên Nàng Thơm mỗi năm làm chỉ một vụ xen kẽ nếp mùa. Đến
khoảng đầu tháng bảy thì lúa Nàng Thơm mới được bà con gieo mạ và cấy
giữa tháng để trung tuần tháng chạp lúa chín vàng đồng. Rằm tháng chạp
làng quê thôn xóm nào lại không vui khi khắp nơi đều vào mùa gặt. Nhưng
tại ấp Kinh Đào này, niềm vui đó lại được nhân lên bởi thêm tiếng nói
cười rổn rảng của người đi mua gạo. Các vựa gạo cho người xuống tận
ruộng từng nhà bà Năm, chú Tám, cô Chín, dì Mười... để mua đúng thứ lúa
Nàng Thơm trên đúng mảnh đất của ấp kinh Chợ Đào. Mua như vầy không sợ
nhầm! Nói là nhầm bởi vì cũng một giống Nàng Thơm, cấy trồng trên cùng
vùng đất, ấy vậy mà ông trời lại cho lúa ruộng của người này có hạt gạo
ngon hơn, thơm hơn, dẻo hơn ruộng lúa của người kia. Vấn đề là ở chỗ
đó, ở cái điều không ai hiểu nổi. Đó là hạt gạo trời cho người này lại
không cho người khác. Đôi khi ông trời cũng bất công! Nhiều nông dân ở
xã khác cũng gieo giống Nàng Thơm, cũng thực hiện đúng qui trình sàng
lọc hạt giống, cũng chăm sóc cực nhọc, tỉ mỉ như nuôi cấy ngọc trai,
nhưng cuối cùng thì hạt gạo nấu lên cũng chẳng ngon gì!
Cả cái xã Mỹ Lệ này, ruộng đất vài trăm mẫu duy chỉ có hơn bốn mươi
mẫu có thể trồng được gạo lúa Nàng Thơm. Những mảnh ruộng da beo đây đó
chung quanh ấp Kinh Đào đã cho ra hạt gạo thơm ngon nức tiếng rồi lấy
cái Chợ Đào làm thương hiệu. Cũng nhờ có con kinh Đào này mà người dân
bớt khổ. Vài chục năm trước đây, nơi này chỉ làm được một vụ lúa chỉ vì
ngặt nỗi mưa nhiễm phèn, nắng nhiễm mặn. Con kinh Đào được cắt qua ấp
vừa làm đê bao vừa dẫn nước ngọt mùa mưa tưới tiêu đồng ruộng. Từ đó
đất ruộng làm được hai mùa, người nông dân lo đủ cái ăn.
Nói chuyện thương hiệu tôi chợt nhớ có lần đi chợ Việt ở thành phố
Fort Worth bang Texas, thấy gian gạo nếp có bán gạo Nàng Hương. Bao bì
đề rõ “Nàng Hương Chợ Đào, đặc sản miền Nam”. Nhưng tìm xem xuất xứ lại
thấy ghi hàng chữ “Hàng xuất cảng Thái Lan” ! Vậy thì quá rõ rồi, đây
là hàng dõm. Thái Lan làm gì có Nàng Thơm Chợ Đào nên chỉ cần chữa một
chữ cùng nghĩa thành “Nàng Hương” thì ai mà đi kiện cái công ty nào đó
ở Thái Lan ăn cắp thương hiệu. Ấy vậy mà tôi cứ phải mua về ăn thử, té
ra gạo nở bung nồi, chẳng có mùi hương !
Long An tuy là vùng đất nông nghiệp của mười ba tỉnh miền Tây nhưng
lại không nằm trong hệ thống đồng bằng sông Cửu Long mà lại thuộc đồng
bằng sông Vàm Cỏ. Cần Đước nằm ngay hạ nguồn của hai con sông Vàm Cỏ
Đông và Vàm Cỏ Tây nhập lại đổ ra biển Đông. Do địa thế như vậy nên mùa
nắng, vùng đất này ít nhiều bị nhiễm mặn. Mùa mưa lại nhiễm phèn từ
thượng nguồn Mộc Hóa đổ về. May đó là thứ phèn hoạt tính có chất hữu cơ
nên không gây hại các loại cây trồng. Thế nhưng, cuộc đời người nông
dân trên rẻo đất Chợ Đào này cơ cực lắm, một nắng hai sương, bán mặt
cho đất bán lưng cho trời ngày ngày như thế mà gạo thơm làm ra có được
ăn bao nhiêu. Lúa Nàng Thơm sau khi gặt giữ lại một ít làm giống cho
mùa sau, một ít xay gạo để dành ăn tết, cúng giỗ trong năm, biếu xén bà
con, còn bao nhiêu bán hết, lấy tiền mua lại lúa mùa gạo nở.
Đặt bịch gạo tôi mua lên bàn, chú Năm im lặng săm soi từng hạt gạo
như thể một người đang xem độ tuổi của những viên ngọc quý. Gạo Nàng
Thơm, hột dài, trong, đặc biệt ở giữa có hạt lựu trắng như sữa cong
khuyết trên mình hạt gạo. Chính những hạt sữa này khi nấu chín sẽ cho
một thứ cơm dẻo nhưng không dính đũa, lại có vị ngọt và mùi thơm phưng
phức. Chú bảo đây đúng là gạo Nàng Thơm nhưng không phải gạo chính gốc.
Hạt gạo có hạt lựu như không đều, gạo Nàng Thơm đúng thiệt Chợ Đào mười
hột thì bảy tám hột có hạt lựu trắng ngần. Một điều dễ hiểu, cả ấp Chợ
Đào này mỗi năm làm tính ra chỉ khoảng bảy, tám chục tấn gạo không đủ
bán ngay trong mùa tết, thì lấy đâu ra để bán quanh năm !
Chú Năm vào bếp mang ra cái thùng thiếc, mở nắp lấy túi vải chìm
trong mớ lá chuối khô lùng nhùng. Chú bóc ra một nắm gạo cho tôi xem,
rồi chú thả một nhúm nhỏ lên mặt bàn tách đến từng hột, chỉ từng đặc
điểm của hạt lựu trắng như sữa dưới ngón tay thô ráp, móng tay mốc phèn
vàng nhẽm, gí gí trên hạt gạo bé xíu, ánh mắt sáng lên niềm tự hào của
người làm ra chúng.
Tất nhiên, tôi trở về với những “hạt ngọc” Nàng Thơm của chú cất
giữ trong bao. Đành mắc nợ chú Năm, đợi đến mùa gặt năm sau về trả vậy.
